Portfolios – Оскенбаев Алмас Адильбекович

Оскенбаев Алмас Адильбекович

Оқушының қоғамы – оның мектебі

13.03.2022

XI ғасырда, 1074 жылы “Диуани лұғат ат-түрік” атты еңбек жазып, өз заманындағы түркі тілдерінің тұңғыш ғылыми грамматикасын құрастырған адам – Махмұд Қашқари. Ол ұлы филолог, ауыз әдебиеті үлгілерін жинақтаған зерттеуші ғалым. Бұл ақпаратты қай сыныпта оқығанымды ұмытып қалыппын, бірақ оны кімнің айтқаны, ешқашан көз алдымнан кетпейтін сияқты?! Тіпті, көк партада отырып, өзімнің туған жылымнан сөздіктің шыққан уақытын алып, сарғыш ағаш сызғышқа жазып ойланып отырып қалғаным есімде қалыпты. «Не деген кітап, не деген жазушы» – деп, таңданып қалдым.

«Оқушының қоғамы – оның мектебі» деп, жиі айтатын сөзім бар еді. Бұл сөздің түпкі мағынасы осында жатыр. Оқушы кезімдегі мұғалім айтқан ақпарат, сол кездегі бала санамның білімге деген құштарлығын қатты қоздырған екен. Біздің де тарихты қалыптастыратын адам болғымыз келіп кетті …

Әр адамның өмір жолы ерекше. Жетістікке жетудің бір нақты ережесі жоқ. Бірақ, білім аясын жағалаған оқушы болашақта атасының ғана емес, һәм күллі адамзаттың баласы болатыны сөзсіз. Ал, білімнің бастауы мектеп қабырғасында жатыр.

Кезінде физика пәнінен беретін біздің мұғалім есіктен кіре бергенде жеті атамызды сұрайтын, біз жатқа айтып беруге тырысатынбыз. Ал, жаттап алған соң, сол сабақты апта бойы күтіп жүретінбіз. Сол кезде мұғалімнің талабы қатал болмаса, атамызға барып ештеңе сұрамаушы едік. Атамыз ерте қайтыс болып кетті. Бәлкім, қазір тегімізді танымай отырушы ма едік?

Желтоқсан айында биология пәнінің мұғалімі ағаштың қыста да өсетінін түсіндірді. Біз жақтың қары қалың, қысы суық. Бұл қызық болып көрінді. Сабақ біткен соң қоңыр портфелімді арқама асып алып, үйге қарай асықтым. Есіктің алдында мамыргүлдің бір түбі өсіп тұратын. Бір кішкентай бұтағын қиып алдымда мұғалім үйреткендей ыдысқа су құйып салып қойдым. Екі апта ішінде мамыргүл жапырақ жайып шыға келді. Бөлмеде тұрған гүлдің иісі әлі есімнен кетпеген сияқты. Әлгі жас өскінді қыстық каникулдан соң кеудеме салып, үсіп қалмасын деп, суықтан қорғап сабаққа алып бардым. Мұғалім риза болды, мақтады. Бес қойды. Әрине, осыдан кейін сабақты жақсы оқып, үйге берген тапсырмаларды қызығушылықпен орындайтын болдық.

Ағылшын тілін айтпағанда, бір ауыз орысша дұрыс сөйлей алмайтынбыз. Туған тілімізде шығарма жазу қиын болып көрінетін. Бірақ, біздің мектептің мұғалімдері мықты болған екен. Оны қазір түсініп жүрміз. Әңгіме барысында бір-екі мысал келтіруге тырыстым. Негізі, мектеп қабырғасында мұндай қызықты жағдайлар көп болған. Бұл енді өзінше бөлек әңгімелер…

Тоқсан сөздің тобықтай түйіні, ата-анасы баласына мектеп таңдайтын болса, қай мектептің ауласы кең екен деп іздемейді! Ол мектепте қандай мұғалімдер бар екен – деп, сұрастырады. Сондықтан, еліміздің болашағын қалыптастырып жатқан ұстаздарымыз аман, еліміз тыныш болсын. Әр елді мекенде осындай ұстаздар бар. Өмір бізді осындай мықты ұстаздардан оқытқанына алғысымыз шексіз. Біз сіздерді осы күні де сағынамыз. Бала жүрегінен орын тапқан барлық ұстаздарға арналады.

Бұл әңгіме бала кездегі естеліктердің негізінде жазылған. Бүгін қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Бақыт апайымыздың туған күні. Бақыт апай, сіз бақыттысыз. Өйткені, менің ғана емес, мыңдаған шәкіртіңіздің жүрегі мен санасына білім нәрін құя білдіңіз.

Ерулік

20.02.2022

Жаңадан көшіп келген қонысымыз «Каратальский» көшесінің бойында болатын. Қарасылақ үй, ағаш қақпа, шарбақ қоршау, аулада су алатын құдық пен кішкентай қора, қораның ішінде шағын баз болатын. Есіктің алдына шығып қарасаң, ауыл емханасы көрініп тұратын. Сыртта ойнап отырған кезде, қарындасым ақ халат киген қыздарға қарап, «Өскенде менде дәрігер боламын»- деуші еді. Әй, тәп-тәтті менің қарындасым…

Біз алған үйдің бір рахаты – орыс пеші бар еді. Пештің жалыны шығатын үстіңгі бөлігінде төсек тұратын. Апам күн ара таба нан пісіреді, от жағылады. Біз қақаған аязда далада ойнап, үйге келіп пеш төсекке таласатынбыз. Есімде жақсы сақталыпты, апамыз Қамар, кешке жақын бәрімізді қаз-қатар тұрғызып, жез тегенеге пештің үстіндегі мескейден жылы су құйып, кезек-кезек жуындырып жатқызатын. Апамның алақанын сағына бастаппын.

Бізге қарсы жоғары жақта Ысқақ деген атаның жанұясы тұрды, ал қалған көршілердің бәрі басқа ұлт өкілдері болатын. Гурчеков, Акимов, Шухрай, Тенерядин, Хайлюк, Воробьев дегендерді әлі ұмытқан жоқпын. Өйткені, балалық шақтың көптеген қызықты сәттері осы көршілермен тікелей байланысты болды. Бұл енді өзінше бөлек әңгімелер…

Бір күні Ысқақ атамыздың үйі бізді ерулікке шақырды. Бәріміз жиналып бардық. Есіктің алдында бізді бір апа күтіп тұр екен. Жүзі жайдарлы кісі болып көрінді. Күлімсіреп құшағын жайып апамды қарсы алды да: «Жаңадан көшіп, жапсарлас қонған көршілер, сіздерді ерулік қонақасына шықырдық, дәм-тұз татырып, ықылас-пейілімізді білдіреміз, төрлетіңіздер» – деді.

Үйге кірсек Ысқақ атамыз дастархан басында отыр екен, бізде барып жайғастық. Апамыз шайын құйып отырып: «Ерулік беру арқылы сіздерді етене жақындастыруды және бөтенсітпеуді көздейміз. Жаңа қоныста көмек қажет болса айтыңыздар, қолдан келгенше көмектесеміз» – деді. Апамыз ризашылығын білдіріп, үлкендер өзара әңгімелесіп отырды.

Бала кезде басқа үйдің тамағы дәмдірек сияқты болып көрінетін. Біз сүрленген қысқы соғымның сүбелі етінен дәм татып отырдық. Сүзбе құрт қосылған сорпаның дәмін айтсаңшы. Тілді үйіретін еді.

Ысқақ атамыз өз алдына сандыққа қарап сөйлеп отырды. Бір кезде, «Содрать шкуру», – деп айқай салды. Біз зәре құтымыз қалмай шошып кеттік. Ал апамыз сабырлы, салауатты адам екен.

– Әй, Ысқақ! Лепірмей дұрыс сөйле, үй артында кісі бар, – деп еді, атамыз сап тиыла қалды. Білісе келе аңғарғанымыз, атаның соғыстан қалған контузиясы бар екен.

Жалпы алпысыншы жылдары Сталин дәуіріндегі қорқыныш үрейден халық әлі де құлантаза айыға қоймаған кез болатын. Ол кезде демократия болды ма, болмады ма мен білмеймін, бірақ халық саясатты көп әңгіме қылмайтын. Ащылықты да, тоқшылықты да бірге көрген кеңпейілді түрлі ұлт өкілдері – биязы мінезді сол кездің адамдары-ай, десеңші. Көршілерде, мектепте де бізді жылы қабылдады. Даурығы мол, ойын сауықтың ортасына біз де тез бейімделіп кеттік.

Бұл әңгіме, Құрман ағамыздың естеліктерінің негізінде жазылған, жүректен шыққан. Сол кезде ағамызбен замандас болған Зайсан өңіріне қарасты Қаратал ауылының адамдарына арналады.

Майқап. Құрман аға туралы әңгімелерден үзінді.

10.02.2022

Ұйқыдан көзімді ашқанда көретінім, көкжиекті көлбеп тұратын сала-сала жоталар. Ауыл маңындағы қарағандар өте биік болып өсетін. Арасынан жайылған ірі-қара малдары көрінбейтін. Көп жерлерде болсам да, ондай биік қарағанды еш жерден көрмеппін. Гүлдеген кезді көрсең ғой, қарағанды қырдың акациясы,- дер едім. Бұл менің Майқапшағай ауылым. Біз оны – «Майқап»,- деп айтатынбыз.

Майқап кедендік шекара бекеті болғандықтан, қытайдан бері қайтқан қазақтар карантиндік тексеруден өтетін. Біз қандас бауырлармен ойнауға баратынбыз. Олар ұлттық үлгімен киінетін. Ши барқыттан өрнектеп тігілген киімдерінен қазақы салт-дәстүріміздің нышаны айқындалып тұратын. Олардың сөз саптау нақышы бізге ала бөтендеу, басқашалау болып көрінетін. Дегенмен, ойынымыз тәтті, кешке дейін асық ойнап жүретінбіз.

Бірінші сыныпқа да осы Майқапта бардық. Ауылда бес жылдық мектеп болатын. Біз Кәрім деген мұғалімнен оқыдық. Ол кісі соғысқа қатысқан, бетінде майданнан алған жарақат тыртығы бар қатал кісі еді. Біздің қорқатынымыз сондай, көшеде көзіне түспеуге тырысатынбыз. Бірақ, әріпті осы ағамыздың арқасында таныдық. Қаламды, осы ағамыздың әдісімен ұстаймыз. Екінші сыныпта мектептің кіші кітапханасын толық аяқтап, «Достық» газетінің жылдармен жиналған «подшивкаларын» сабақтан қалып, кешке дейін май шам жағып оқитынбыз. Оқушының қоғамы – оның мектебі,- дегендей біздің білімнің бастауы осы газеттегі мақалаларда болатын. Бала кездегі қиялым ғой, Достықты оқып отырып, тілші болуды армандаушы едік. Қазір міне болашақтағы көзқараспен қарап отырсақ, менің шығармашылық өнерге деген сүйіспеншілігімді қалыптастырған – мектеп пен мұғалім екен.

1966 жылы жұт болды. Қарашада қалың қар түсіп, қыстан жайылыммен шығатын малдар ашықты. Совхоз басшылығы теріскейдегі табындарды Қабырғаталға көшірді. Менің ағаларым – Мұхаметбек пен Әнуарбек баққан бір табын қой, Қараталдың маңындағы Ақсу деген қыстауға жіберілетін болды. Мен негізі Мұхаметбектің тұңғышымын. Әнуарбек оның інісі. Қазақы салтты білесіздер. Мені бала кезімде атамыз Өскенбай бауырына тартып, өз балаларын «сенің ағаларың»,- деп өсірді. Сөйтіп, біз «үлкен аға» және «кіші аға»,-деп атап кеттік.
Қысқы каникул өтіп, сабақ басталған. Мектептен келсем, үйдің ауласында жүк машинасы тұр. Апам абыр-сабыр, көрпе-жастық, алаша, киіз құрақтарын тең етіп буып-түйіп жатыр екен. Мән-жайды түсіндім. Алдында да бір әңгіме болып жүретін. Шынымды айтсам төбемнен жай түскендей болды.

– Қараталға көшеміз. Үлкен ағаң бізге үй алып қойыпты, барып от жақпасақ суып кетеді,- деді апам.
– Неге бәрі аяқ асты? – деп, бұрқылдап жүрдім.

Мынау қақаған қыста Қараталға көшуге менің зауқым мүлде жоқ еді. Мен бір зорлықпен айдауға кеткен адамның күйін кештім. Ауыл кемпірлері келіп апаммен, ал мектеп достарымыз менімен қоштасып жатты. Апам көзіне жас алды. Машина қара жолға шыға бере, мен де жылап жібірдім. Көлікте өкпелеп, апама еркелеп талай жылағаным есімде. Мектеп жанынан өте бере қолқама ащы бір өксік келді, тағы жыладым. Апам, кемсеңдемей отыр, – деп кез саусақтарымен бүйірімнен нұқып-нұқып қалды. Кіндік қаным тамған жерді қимай, балалық аңғал балғын көңілмен шынайы жылауым,- еді бұл. Кейін ойласам күлкілі, екі ауылдың ортасы жиырма бес шақырым ғана екен ғой. Бала кезде қайдан білгем оны? Мәңгі келмейтіндей болып көрінді. Балалық Майқапқа қазір де барғым келеді. Әттең, Майғап бұрынғыдай емес қазір.

Бұл әңгіме, Құрман ағамыздың естеліктерінің негізінде жазылған, жүректен шыққан. Сол кезде ағамызбен замандас болған Зайсан өңіріне қарасты Майқаптың, Қараталдың, Қабырғаталдың, Ақсудың адамдарына арналады.

Ағамыздың өлеңдерін жинақтап, биографиялық жинағын баспаға беру мақсатымыз бар. Осы орайда, көз көрген құрбы-құрдастарының үйінде жатқан өлеңдері болса, kurman@osken.kz адресіне жіберуді өтінеміз.

Thanks for all

02.02.2022

We want to say thanks for all. For all love, you give to my little sister. All the guidance you gave when she needed it most and moulding her into the person she has become today. Thank you for being good parents to my little sister.

Құрман аға

22.01.2022

… Мұқан атамыздың үлкені Құрман ағамызбен 2022 жылдың 21-ші қаңтарында қоштастық. Ағамыз өмірінде ақын жанды адам болатын. Кез-келген өмір құбылысына нәзіктікпен қарайтын ағамыз еді… Ағамыздың өлеңін тыңдап, еске алайық. Ағайын… Ағамыздың топырақтары торқа болсын.

АҒА

Таянып тығыр, тарылмасын жер,
Жігері тасып, дамылдасын – дер.
Шалынбасын – дер, енді тік тұрып,
Бауырдың тауы шағылмасын – дер.

Жақсымен тапсын үйлесім – дейтін,
Жаманға жебе түйресін – дейтін.
Ұқтырып, өмір – күрес екенін,
Жауырың жерге тимесін – дейтін.

Жырымды менің жаттаған аға,
Жеңгеме мені мақтаған – аға.
Мейіріңді жылы сағынып жүрмін,
Ауылға ертең аттанам аға.

Авторы: Құрманбек Өскенбаев

Қара қайық

23.08.2021

Бала кезде ең бірінші көргенің есте жақсы сақталады екен. Мені ең бірінші ұшаққа отырғызған Анам болатын. Ал, көліктің рөліне Әкем отырғызған. Тауға барғанда атқа бірінші рет Мұхаметбек атам алдына алып, міңгестірген. Қараталда, түнде терезені ашып қойып Мұрат ағам шаптыртатын. Екі килограмм ирис кәмпитті «Огонек» дүкенінен Асылбек ағам сатып берген болатын. Шолпан мен Қарлығаш апайларымның омырауларын еміп өскен баламыз. Иә, бұның бәрі өзінше бөлек әңгімелер.

Бүгін сіздерге «Қара қайық» туралы айтып бергім келіп отыр. Ол қайық ағаштан жасалған болатын. Бас жағында, ортасында және аяқ жағында кішкене орындықтары бар. Сыртына қара смола ерітіп жағылған (Смоланың иісін айтсаңшы, әлі мұрынға келіп тұрғандай). Екі ағаш ескегі бар. Шанышқы сияқты темірлерімен қайыққа бекіліп тұратын. Қайықтың ішінде бір шөміш жататын. Қайықтың ішіне кірген су болса, сол шөмішпен сарпып алып тастайтын.

Дәл осы қара қайыққа, мені өмірімде ең бірінші Махамбет атам отырғызған болатын. Көктем бе, күз бе есімде жоқ, бірақ өзен суы қораның іргесіне дейін көтеріліп тұрған. Атамның үстінде өңі кетінкіреген сарғыштау ұзын плащ сияқты киімі есімде қалыпты. Сол кездегі бала көзбен қарағанда – Атам өзен суының, ондағы балықтардың патшасы сияқты көрінетін. Мені қайықтың алдына отырғызып, Атам есіп барды да, ауға түскен екі балықты судан алып шықты. Құлап қалмайын деп, екі қолмен қара қайықтың екі жақтауына жармасып отырып, біресе қайықта жыбырлап жатқан балықтарға қараймын, біресе бұрылып алдыға қарап отырдым. Бойыма жиналған қуаныш сезімін айтпайсың ба?! Қара қайық қанат қағып ұшып бара жатқан сияқты болды көрінді.

Мен атамның немересімін. Естуім бойынша, атам бала кезінде Ұлы Отан соғысына кеткен әкесін сағынып көрмей өскен. Артындағы бірге туғанын сүйрелеп өсірген. Шамасы келгенше әке орынын алмастыра білді.

Қазіргі заманда бір бала тапқан әке батыр. Ал, атамыз тоғыз баланы өсірді. Немереден шөбере сүйіп отырған ардақты адам. Балаларға жақын боламыз деп, ауылдан қалаға көшіп келіп, өмірдің жартысынан асқанда жаңа өмір бастаудан қорықпаған адамның бірі. Атамның өзі алты құрлықта болмаса да, ұлағатты тәрбиесін алған ұрпақтары мұхит асып, өмір сүруде. Ал, бұның бәрі бірінші Алланың, екінші атам мен апамның арқасы деп білеміз. Олар болмаса бізде болмаушы едік.

Біздің атамыз қария ақсақалдардың дарасы, аузы дуалы, сөзі уәлі һәм баталы. Біздің әулеттің алтын қазынасы. Ұрпақтарына дұрыс тәлім бере білген дана тәлімгер.

Ұстазымның ең қымбатты сөздері

16.07.2021

Сынып жетекшіміз Гүлсім Ахметова бізге математика пәнінен сабақ беретін. Жылдар бойы біздің ең жақсы қасиеттерімізді жинақтап, әр-қайсымызға арнап өлең шығарып, біз мектеп бітірген күні соңғы қоңыраудың үстінде өлеңдерін оқып, қағазға жазып таратып берген еді. Бұл өлең шумақтарында әр шәкіртінің жақсы қасиеттерін жазған болатын.

Соңғы қоңыраудың сылдыры басылып, өздеріне арналған өлеңдерін оқыған түлектерден: «Шынында да бұл қасиеттер мен туралы ма?» – деген әңгімелері естіліп жатты.

Қолдарына берілген мұғалімнің хатын дауыстап оқып, мектеп алаңында талқылаған жоқпыз. У-да-шу болып, үйге қайтып кеттік. Бірақ, бұл хатта жинақталған менің жақсы қасиеттерімнің тізімі өмір бойы жүрегімнің түкпірінен орын тапты. Мектептен кетіп бара жатқан әр шәкірттеріне сенімділігін білдіріп, болашаққа бағдар тілегін екі шумақпен жеткізе білген, біздің апайдың педагог-ұстаз ретіндегі шеберлігін айтсаңшы?!

Арада қаншама жылдар өтті.

Оқу оқыдық, әскерде болдық, жанұя құрдық, түрлі сала мамандары болдық. Әр түрлі өмір кезеңдерін өткердік. Бірақ, қай жерде болсам да, хатта жазылған жақсы қасиеттерімнің тізімі есімде жүретін. Ұстазымның ең қымбатты сөздері мені жақсы істерге жетелейтін. Мақсаттарымның мәресіне жеткізген де – «Ұстазымның ең қымбатты сөздері».

Туған жердің иісі

02.06.2016

Бұл жердің қысы суық, қары қалың, қолға ұстасаң құм сияқты төгіліп, жел астында қалса кірпіштей қатып жатады. Қас қарайған кезде аулаға шығып, керіліп тұрып дем алсаң – өкпең ауылдың ауасына, ал құлағың табиғаттың тыныштығына тояды. Жан тыныштығын тұзақтап тұрған бір ғана жағдай бар. Ұлы Отан соғысының жалғасып жатқанына жылдан астам уақыт болды. Таңның атысынан, кештің батысына дейін төгіліп жатқан ауыл азаматтарының маңдай терісі – майданның қамы үшін еді. Ауылдың соңғы масағы ұн болып, төрт түлікке жатпайтын ешкінің жүні де жіп болып кетіп жатты.

Биыл майданға аттанған ауыл еркек кіндіктілерінің ішінде менде бармын. Өмірімде Семейден асып мал айдамаған, Қараталымның қара топырағына зар болардай әлден сағынып барамын. Асыққанда естелікке алатын, қолға түсер ештеңе болмай қалып еді. Там үйдің шарбақ қақпасын жауып тұрып, қазықтың түбіне тізерлей кеттім де, қар аралас топырақты жұдырығыма қысып иіскегенім есімде. Е, туған жердің құдіреті десеңші. Құнарлы топырағының иісі жаңа сауылған құнажынның сүт аңқиды. Ойсырап кете бергенім сол еді, Нүкеш – деп, шақырған дауыс естілді. Қарасам інім Мұхаметбек екен. Тері дамбалын кіндігіне тартып, күрсіне келе құшақтаған інімнің тынысы құлағыма ауыр естілді. Алақанымдағы топырақты жерге тастамай, бауыр қалтама салып жіберіп, інімнің сыртқа шығара алмаған өксігін басқандай болдым. Нүкеш деп мені, әкем еркелететін. Әкемнің әдеті бәріне жұғысып кеткенін айтсаңшы?

Ойлап қарасам, негізі майданға бара жатқанымды түк сезінген жоқпын. Ауданға барып, қайта оралып келетін сияқты болып тұрды. Бірге шыққан жігіттердің көзіне қарасаң да сол сияқты. Әйтеуір, арбада отырған ауылдастардың әңгімесі бір – үйде қалған бала-шағаның қамы. Бір тоқталып, бірге жалғасып, арасында құрдастары қалжыңдасып та отырды.

Үлкен Қаратал селосынан Зайсанға дейін отыз шақырымдай жер болатын. Біздің арба әскери комиссариатқа түс аудара жетіп, сол күні жоспарланған колоннамен жолға шығып кеттік. Майданға жеткенше темір жолмен көп жүрдік. Бекет аралықтарында жаяу жүрісімізде таусылмаған еді. Әскери бөлімдерге тарату нәтижесінде бірге келе жатқан қандас бауырлардың жанымда ешкімі қалмады. Әйтеуір бұрын совхозда бригадир болып жұмыс істегенімнің арқасында орыс тілінде еркін сөйлеуші едім. Майданға жеткенде механикалық колоннаға жауынгер-атқыш болып келіп, көп ұзамай жанармай таситын жүк көлігінің жүргізушісі болып тағайындалдым. Менің міндетім механикалық колоннаға жеткізілген жанармайды біздің бөлімдерге тасымалдау еді. Біз сияқты жүргізушілер майдандағы жауынгерлердің хатын да жеткізіп жүретін. Майдан хаттарын тасып жүріп, сол хатты өзім жазуға да уақытты таба алмаппын. Қайда барсамда ауылымды еске түсіретін сағынышты сәттерде төс қалтамда қалып қойған ауыл топырағын иіскеп жүруші едім. Шашылып қалмасын деп хозпакеттен шыққан ақ шытқа орап алып, сыртынан иіскеп, ал қатты сағынғанда ашып көретінмін. Е, туған жердің қасиеті десеңші. Қара топырағының өзі жайлаудың жусаны аңқиды.

Мәскеудің оңтүстік-батысына қарай неміс шабуылдары тойтарылып, қатынасу жолдары біраз ашылған еді. Дегенмен, орман арасында қалып қойған немістің бөлімдері көп болатын. Өз жеріңде емін-еркін жүре алмаудан құдай сақтасын! Қайта қазақтың даласына жау аяғы жетпегеніне рахмет. Біз жақта баттасып жатқан ормандар жоқ. Жау бізді тақыр далада қуалап жүріп қыратын еді. Қыстың суық ызғары мен орман табиғаты көптеген ұзақ шайқастардың белінен басатын. Жарылыс пен оқ атыс тоқталып, біраз тынышталып қалатын кездерде болушы еді. Тыныштық мерзімдерінде жарақат алған сарбаздарды санитарлық бөлімге тасымалдау және қажетті бағыттарға жанармай жеткізу шаралары іске асырылатын. Бірақ, қай уақытта басталып, қай уақытта аяқталатыны белгісіз. Әйтеуір, құдайдың бұйырғанымен жүресің?!

Е, ғажайып өмірдің ғанибеті десеңші. Жүргізіп бара жатқан көлігімнің терезесі шашырап кеткенін байқамай қалыппын. Жүрегім отқа түсіп, мұзға тығылғандай сезілді. Терезені тескен оқтарды кеудеммен қағып алыппын. Маған берілген тапсырманы орындадым. Бірақ бөлімге қайта жете алмадым. Сол жаққа қарай сұланып, көліктің ағаш есігінен сырғып түстімде, қалтамдағы ақ шытты ашып жіберіп туған жерімнің иісін иіскедім.

Әңгіме авторы: Оскенбаев Алмас Адильбекович

Бұл әңгіме атамызға арналады.

Өскенбаев Нүкен Кәкенұлы 1905 жылы ШҚО Зайсан ауданына қарасты Үлкен Қаратал селосында дүниеге келген. 1942 жылдың қазанында соғысқа аттанып, келесі жылдың наурызында Мәскеу облысының Воронова ауылында қаза тапқан. 2016 жылдың 19 мамырында ұрпақтарының аяғы жерленген жеріне жетіп, құран бағыштады.

Туған жерге – тағзым!

14.12.2015

«Үш күндік жолдың бүгінгі, соңғы күніне бала шәкірт барын салды[1]…»

Заман өзгерді. Қазіргі кезде бір айлық ат үсті жолды бір сағатта ұшып өтуге болады. Дегенмен, романда суреттелген жас шәкірттің туған жерге деген сүйіспеншілігі, кіршіксіз нәр сезімі өзгерген жоқ. Бала шәкірт бұрынғыдай, өзінің мектебіндегі көк партасына асығып бара жатыр.

«Туған жер» дегенде, оның ойына сылдырлап аққан өзен суы емес, жаздағы жасыл даланы жусан аңқыған иісі емес, өзі оқыған мектебі және ұстаздары есіне келетін. Оқушы кездегі бала шәкірттің бал жүрегін аялап, ішкі дүниесін қалыптастырып, оның қуысынан қоныс тапқан оның қоғамы болатын. Оқушының қоғамы – оның мектебі.

* * *

Туған жерге бағыт алған бұл сапардың тізгінін ұстап келе жатқан «Игілік» журналының бас редакторы, «Қазақстан ұстаздары» қоғамының тәлімгері – Меруерт ханым болатын. Бұл адам өз заманының бет-бейнесін жырлайтын, әр кезеңде өмір сүріп келген жазушы әйелдердің дарасы сияқты көрінеді. Маған Мәскеуде берілген медальді[2] мектепке апарып тапсыру да осы кісінің ұсынысы болатын. Туған жерге бара жатқан ағасын сүйемелдеп, қасымызда қарындасым – Мөлдір де отыр. Олда М.В. Ломоносов атындағы мектебіміздің түлегі. Қазіргі кезде әль-Фараби атындағы қазақ ұлттық университетінің оқытушысы, ғылым докторы. Алланың әлпештегені болар, Бауыржан мырза «Қазақ психологиясы» қоғамы атынан ат салысып темір тұлпарын жолға салды. Газбен жүретін көлік қозғалтқышының дыбысы шықпайды екен. Жол жақсы. Шығыс Қазақстан облысына кіргеннен бастап қар қытырын ғана естіп келеміз. Дегенмен, бұл өңірдегі ауыл мен ауылдың арасында жол болмаса адасып та кетуге болатын ұзақ жерде, газ таусылып қалатын сияқты болып отырады екен. Алыс сапардың жолын қысқартатын әйтеуір ортамыздағы әңгіме. «Бақадан басталған әңгіме ғарыштан аяқталды» деген сияқты, біздің әңгіме «Отбасы институтынан» басталып, Зайсанға теміржол салудан асып түсті. Ақсуаттан аса келе түн жамылған қыстың табиғатын, көлік терезесінің ішінен жарыққа шағылысып жақсы байқалатын жапалақтап жапқан қардың ғажайып көрінісі ашып отырды. Жасыратыны жоқ, жол ұзақ. «Қайда бара жатырмыз?» деген ойға беріліп үлгерген қонақтардың көңілі қаланың кіре берісіндегі жарқыраған жазуға келгенде ғана көтерілді. Ду қол шапалақтап алдық та қалаға кіріп кеттік.

Салтанатты сапар шегуге ықпалын тигізген адамдардың ниетіне рахмет.

* * *

«Әлемнің төрт бұрышындағы адамдардың менталитеті әр-түрлі, сан алуан. Бірақ, педагогтары бірдей. Жоқтан бар жасап, барыңды асырып, алақанына салып көтеріп алады. Рухани тұрғыда ешқашан аш қалмайсың». Мақала мәтініне қарап өзін тани алар, бұл да бір тәлімгер-педагогтың ой ортасында айтылған сөзі болатын.

«Нұр Отан» партиясы, аудандық білім басқармасы басқарған салтанатты жиын мемлекеттік мерекенің мерейлі ырғағымен ұйласып, аудан орталығының мәдениет үйінде ұйымдастырылды. Алақанға симай келе жатқан жүрек дүмпуі мәдениет үйінің босағасында қарсы алып алған ұстаздарымның құшағына бөленіп, аяулы орынын тапқандай болды. Бір сәтте тоқ сияқты өте шыққан рухани сезім уақытты шегеріп, қайтадан мектепке жетектеп алып келгендей қылды. Бұл да бір бақыт! Мектепке келгенде көптен бері көрмеген ұстаздарың бетіңнен сүйіп, құшақтарын жайып қарсы алып тұрса. Негізі сөзбен сипаттап жеткізуге келмейтін нәрсе, дегенмен, осындай сәттерді бөленген адамдар әбден түсінері сөзсіз.

«Ломоносов медалі» мен үшін құдайдың берген несібесі болды. «Ломоносов мектебін» бітіріп, оның атындағы медальдің иегері атануда да Алланың өзі жоспарлаған жолы бар шығар. Негізі мектеп бітіріп, білім жолын саралап жүрген кезде «Ломоносов медалін» аламын деген ой болған жоқ. Ресейдегі білім саласына қатысты өткізілген инновациялық технологиялар көрмесіне қатысудың өзі де, әбсәтте жүргізілген шаралар болатын. Кітапты заманауи құралдармен ұштастыра оқытуға арналған технологияны бізге дейін ешкімнің жасамағанын кім білген? 2015 жылдың 19 мамырында, Мәскеудің Ғылым ордасында әлемге әйгілі қызыл залдың кілемімен сан алуан ұлт өкілдерінен жиналған ғалымдардың шапалағын естіп, қазақ баласы болып сахнаға бағыт алып бара жатқанда да зор мәртебе сезілді.

Қазіргі кезде Мәскеуден шыққан медаль, Шығыс Қазақстан облысы Зайсан қаласында орналасқан М.В.Ломоносов атындағы мектептің мұражайында тұр. Бұл менің емес, менің ұстаздарымның және мектебімнің медалі. Сауат беріп, алақандарынан көгершіндей ұшырып, білім мәресіне бағыттаған ұстаздарымның еңбегінің жемісі. Заман өзгерсе де, ұстаздардың жүрекке құйған махаббаты өзгермес. Біздің артымыздағы оқушыларға – мақсат, мектебімізге – мақтаныш, ал әріптестерімізге – үлгі болсын! Тек ғана аудан емес, бүкіл еліміздің мектеп шәкірттері білімге құлшынып, түлектері туған жерге тағзым етуден үзілмесе біздің мектептер баяғыдан бері Мухтар Әуезов, Ыбырай Алтынсарин, Юрий Гагарин және тағы басқа атақты тұлғалардың атымен аталған медальдарға толып кетуші еді. Жүрекпен жазылған әңгіменің батасы баршамызға ой салсын. Қоғам болып, ел болып, бір мүдде, бір мақсатқа ұмтылсақ қазақ жерінің кең даласы игерілмей бос жатпасы сөзсіз.

* * *

1-ші желтоқсан – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күні мерекесін атап өтуге байланысты және білім беру ісіндегі педагогикалық еңбек жетістіктері үшін Қазақстан Республикасының болашақ ұрпағын даярлау мақсатында сапалы білім беру ісіне саналы өмірлерін арнап келе жатқан тәлімгер ұстаздарымызды Шығыс Қазақстан облысы «Нұр Отан» партиясы Зайсан аудандық филиалының ресми ұсынысы негізінде “Қазақстан Ұстаздары” қоғамының құрметті мүшелері ретінде қабылданып, I дәрежелі “Қазақстан Ұстазы” медальдарымен Кошербаев Мұрат Слямбекулы, Кемелбаева Айгул Увалиулдановна, Масабаева Бақытгуль Дүйсековна, Ахметова Гульсун Қожамжарқызы, Қалиева Катима Мағапияқызы, Сегизбаева Айгуль Кыдырбековна, Жакебаева Бахыт Жагыпаровна, Нукиева Бактижамал Абылмажиновна, Турдыбекова Жибек Кабашевна марапатталды. Мерекелік мүмкіндіктердің аясында ұзақтан бері даярланып келе жатқан Зайсан аудандық журналының (www.zaysan.kz) тұсауы кесілді. Ғаламтор порталы ашылды.

* * *

Білім мен ғылым саласында орынын тапқан тұлға үшін өзі оқыған мектепке келіп, ұстаздарынан ақыл тыңдаған керемет екен. Психологиялық зерттеушілердің айтуы бойынша кез-келген ер адам өзінің әкесін қырықтан асқанда ғана іздей бастайды деген тұжырымға тәріздес. Ұстаздарды толық түсіну үшін өзің де ұстаз болуың қажет екен. Көптеген ой, алуан жоспарларды талқылап, шешілмеген сұрақтардың шешімін тауып қайттық. Оқушы болған кезде көп нәрсеге мән бермеген екенбіз… Әмбесінде, осындай қуанышқа әкеліп жеткізген мәдениет үйінде өткізілген мерекелік сценарийдің әсері болатын. Мектепке әкелердің алдында оқушылардың күшімен ұйымдастырылған менің балалық шағымның есте қалған көріністері еді. Мектепте бірге оқыған сыныптасым – Алия Жиенгельдиноваға хабарласып, есте қалған қызықты сәттерді сұрап алыпты. Тетелес өскен бұл қыздың да менің өмірімдегі рөлі зор еді. Жақсы оқуға тартып, білімге жетелеген үлгілі оқушы қыздардың дарасы болатын. Бұл да бөлек әңгіме. Жанұясы бақытты болсын!

Мерекелік шараның туын биік ұстап, мектепке келген түлектің абыройын асқақтатып, барлық өнерін ортаға салған Ломоносов мектебінің оқушыларына және олардың басын қосқан ұйымдастырушы ұстаздарға алғысымыз шексіз. Бұл жүрекпен жазылған әңгіменің жылуы сіздерге бағытталады.

[1] Үзінді. 3-ші бет. Абай жолы. Роман-эпопея. Бірінші кітап. – Алматы: «Жазушы» 2013.

[2] Алмас Әділбекұлы «Ақылды кітап» инновациялық жобасының негізінде Еуропалық ғылыми-өндірістік консорциумының шешімімен білім және ғылым саласындағы еңбек жетістіктері үшін Ресей Федерациясының астанасы Мәскеу қаласының Ғылым Ордасында «М.В. Ломоносов» атындағы медалімен марапатталған.

Онлайн кітапхана

19.09.2014

Қазақстандық электронды кітапхана

Қазақстандық электронды кітапхана Ғаламтор жүйесінде ғылымның әртүрлі салаларынан көптеген материалдарға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Электрондық кітапхана арқылы өзіңізге ыңғайлы уақытта қызықтыратын кітаптарға қол жеткізе аласыз. Барлық әдебиет жанрлар бойынша бөлінген, соның ішінде сіз өзіңізге ұнайтының табасыз. Сайттың қолайлы навигациясы, үнемі өзгертіліп отыратын бөлімдер және кітаптардың алуан түрлілігі – осы үш себеп бойынша сіз бізді таңдайсыз деген үміттеміз. Кітапхананы қолдану ыңғайлылығы мақсатында «оқу залы» қарастырылған – өзіңізге ұнаған кітабыңызды сайттан оқуға мүмкіндігіңіз бар. Кітапханадағы барлық шығармалар коммерциялық емес мақсаттарда қолданылады, кітаптармен танысу онлайн тәртібінде жүреді. Осы сайттағы кітаптардың құқықтары тек авторларына тиесілі. Қандай болсын кітаптың коммерциялық тұрғыдан қолданылуы автордың рұқсатынсыз болмайды.

1 2

Зияткерлік технологиялар институты